Znane są także jako Jędrzejki lub Jędrzejówki, wieczór wróżb odprawianych w nocy z 29 na 30 listopada, w wigilię świętego Andrzeja, patrona Szkocji, Grecji i Rosji. Pierwsza polska wzmianka literacka o nim pojawiła się w 1557 za sprawą Marcina Bielskiego. Dzień ten przypada na końcu lub na początku roku liturgicznego. Andrzejki są specjalną okazją do zorganizowania ostatnich hucznych zabaw przed rozpoczynającym się adwentem.
Niegdyś wróżby andrzejkowe miały charakter wyłącznie matrymonialny i przeznaczone były dla niezamężnych dziewcząt (męskim odpowiednikiem andrzejek były katarzynki). Początkowo andrzejki traktowano bardzo poważnie, a wróżby odprawiano tylko indywidualnie, w odosobnieniu; w czasach późniejszych przybrały formę zbiorową, organizowaną w grupach rówieśniczych panien na wydaniu, zaś współcześnie przekształciły się w niezobowiązującą zabawę gromadzącą młodzież obojga płci. W dzisiejszych czasach dzień ten jest traktowany jako zabawa, wróżby mają śmieszny charakte. Oto kilka przykładów:
- losowanie przedmiotów o symbolicznym znaczeniu np. listek oznaczał staropanieństwo, obrączka lub wstążka z czepka "bliski ślub, różaniec" stan zakonny
- wylewanie wosku na zimną wodę (często przez klucz) i wróżenie z kształtu zastygłej masy lub rzucanego przez nią cienia sylwetki przyszłego wielbiciela, akcesoriów związanych z jego zawodem itp.
- ustawianie od ściany do progu jeden za drugim butów zgromadzonych dziewczyn: ta której but pierwszy dotarł do progu miała jako pierwsza wyjść za mąż.
-
Zebrała się nasza gromada,gdy już wieczór zapada.
Chętna do zabawy w andrzejkową noc,
Bo dziś wróżb i magii moc.
Która pierwsza za mąż wyjdzie?
I do której szczęście przyjdzie?
Która dziś odpowiedź na pytanie znajdzie?
A która swą miłość odnajdzie?
Odpowiedzi na pytania i marzenia znamy,
Ale na wyniki jeszcze poczekamy.
